Werkgeversaansprakelijkheid: hoe ver reikt de zorgplicht van werkgevers?

Een werknemer die een afstap over het hoofd ziet, uitglijdt door een plas of op het schoolplein met een step wordt aangereden. Een ongeluk zit in een klein hoekje. Een werkgever kan aansprakelijk worden gehouden voor schade die een werknemer oploopt tijdens werktijd. Een belangrijke voorwaarde daarvoor is dat de werkgever zijn zorgplicht niet is nagekomen. Hoe ver reikt de zorgplicht van een werkgever?

De wettelijke regeling

Uit artikel 7:658 lid 2 BW blijkt dat een werkgever in beginsel aansprakelijk is voor de schade die een werknemer lijdt in de uitoefening van zijn werkzaamheden. Behalve als de werkgever kan aantonen dat hij zijn zorgplicht is nagekomen of als hij aantoont dat de schade het gevolg is van opzet of bewuste roekeloosheid van de werknemer.

De zorgplicht van de werkgever

De zorgplicht van de werkgever omvat onder andere de organisatie en het onderhoud van de werkplek van de werknemer (eveneens een thuiswerkplek[1]) en de hulpmiddelen waarmee de werkzaamheden worden verricht. Ook de instructies aan de werknemers bij de uitvoering van de werkzaamheden zijn relevant voor de invulling van de zorgplicht.

De zorgplicht van de werkgever is afhankelijk van[2]:

• De aard van de werkzaamheden.
• Hoe groot is het risico dat een ongeval zich zal voordoen?
• De ernst en de mogelijke gevolgen van een ongeval.
• Of de te nemen veiligheidsmaatregelen redelijkerwijs van een werkgever kunnen worden gevraagd.

Voorbeelden uit de rechtspraak

De Hoge Raad oordeelde in 1978 dat de kenbaarheid voor de werkgever van de gevaren aan het gebruik van de machine verbonden, mede in het licht van het ervaringsfeit dat de dagelijkse omgang met die machine ervoor zal zorgen dat niet alle voorzichtigheid wordt genomen, van belang is.[3]

Verder oordeelde de Hoge Raad in 2003 en 2007 over algemeen bekende gevaren in relatie tot de zorgplicht van werkgevers. Een werkgever schendt zijn zorgplicht niet als hij niet waarschuwt voor algemeen bekende gevaren, welke gevaren noodzakelijk aan het verrichten van de werkzaamheden zijn verbonden.

Voorbeelden zijn een glimmend tegelpad in de tuin van een hotel op Aruba dat glad is na een regenbui[4] en het uitglijden bij het schoonmaken van een koffievlek op de vloer[5]. Beide situaties zijn feiten van algemene bekendheid. Wel geldt dat als een werkgever gevaren gemakkelijk kan wegnemen en dat toch nalaat, hij in beginsel wel zijn zorgplicht schendt[6].

Daarnaast blijkt uit een uitspraak van de Hoge Raad uit 2005 dat aandacht moet worden besteed aan de mate waarin het treffen van veiligheidsmaatregelen voor de hand lag, voordat het ongeval zich had voorgedaan.[7] Ter illustratie van het voorgaande is een zaak uit 2003 van belang. Hierin oordeelde de Hoge Raad dat de werkgever niet in zijn zorgplicht tekort geschoten, gelet op de aard van de werkzaamheden en de werkervaring en diploma’s van de werknemer. De werkgever mocht bij de inschatting van de risico’s afgaan op de informatie van de ervaren werknemer. De omstandigheid dat de werkgever niet wist of behoorde te weten dat er ook een werknemer van een ander bedrijf – die een niet gemarkeerd en onafgedekt gat achterliet - aan het werk was op het dak, heeft tot gevolg dat er geen grond is om de handelingen van die werknemer aan de werkgever toe te rekenen.[8]

Tot slot volgt nog een recent voorbeeld in een zaak bij de rechtbank Amsterdam[9]. Het oordeel was dat de werkgever niet aansprakelijk was voor de schade die een werknemer, werkzaam in het onderwijs, opliep doordat de werknemer werd aangereden op het schoolplein met een step. De werkgever had in deze zaak een risico inventarisatie rapport laten opstellen. Het risico op een botsing op het schoolplein was daarin niet genoemd volgens de werkgever omdat dit risico dermate klein is. De werkneemster betwistte dit niet, maar vond dat de werkgever had moeten waarschuwen voor gevaren op het schoolplein en meer veiligheidsinstructies had moeten geven.

Volgens de rechtbank Amsterdam waren er maatregelen getroffen ten behoeve van de veiligheid op het schoolplein. Er waren bijvoorbeeld instructies waar de lerares zich moest bevinden of begeven op het schoolplein. Deze maatregel was haar bekend, echter stond de lerares op die bewuste dag op een andere plek, waardoor zij geen zicht had op een deel van het schoolplein. Er waren geen andere omstandigheden die aanvullende maatregelen vereisten, zodat de werkgever aan zijn zorgplicht had voldaan.

Maatregelen om invulling te geven aan de zorgplicht

Op grond van voormelde rechtspraak en de wettelijke regelingen kan een werkgever in ieder geval de volgende maatregelen treffen om te voldoen aan zijn zorgplicht:

• De Risico-Inventarisatie en -Evaluatie (RI&E) rapportage uitvoeren en frequent updaten. Hierin worden risico’s in kaart gebracht die werknemers kunnen oplopen bij de uitvoering van de werkzaamheden alsook maatregelen om die risico’s aan te pakken.
• Maatregelen nemen ten aanzien van de risico’s die uit de RI&E-rapportage komen.
• Duidelijke werk- en veiligheidsinstructies geven (en voorlichting hierover) en die frequent onder de aandacht brengen.
• Toezicht houden op het naleven van de werk- en veiligheidsinstructies, bijvoorbeeld door frequent een controle uit te voeren, verslag te doen en indien nodig nieuwe maatregelen te nemen.
• Zorg te dragen voor veilige werk- of hulpmiddelen en de juiste beschermingsmiddelen.

Meer weten?

Wilt u meer weten over de invulling van de zorgplicht of hierbij hulp hebben? Neem dan contact op met uw contactpersoon van Forvis Mazars of rechtstreeks met Lisanne Wigboldus van Pellicaan Advocaten per e-mail lisanne.wigboldus@pellicaan.nl of per telefoon: +31 (0)88 627 22 26. Zij helpen u graag verder.
 

[1] In dat geval geldt wel een lichter arbeidsomstandighedenregime en zijn niet alle verplichtingen uit de Arbowet van toepassing, zo volgt uit art. 1.44 Arbeidsomstandighedenbesluit.

[2] HR 5 november 1965, ECLI:NL:HR:1965:AB7079 (Kelderluik).

[3] HR 14 april 1978, NJ 1979/245 (Messaoudi/Hoechst Holland).

[4] HR 2 maart 2007, LJN AZ5834, NJ 2007/143, JAR 2007/91 (Perez).

[5] HR 12 september 2003, LJN AF8254, JAR 2003/242 (Peters/Hofkens).

[6] HR 27 april 2007, LJN AZ6717, NJ 2008/462; JAR 2007/128 (Kalai/Antoine Petit).

[7] HR 11 november 2005, LJN AU3313, NJ 2008/460; JAR 2005/287 (Bayar/Wijnen).

[8] HR 16 mei 2003, LJN AF7000, NJ 2004/176; JAR 2003/147 (Du Puy/Dusarduyn)

[9] ECLI:NL:RBAMS:2024:1638.