Νέα Κανονιστική Πράξη ΕΛΤΕ για ξέπλυμα χρήματος

Ι. Εισαγωγικές παρατηρήσεις

Την 29^η Σεπτεμβρίου 2021 δημοσιεύθηκε στο Φύλλο Εφημερίδας της Κυβερνήσεως (ΦΕΚ 4465/Β΄/29.09.2021), η υπ΄αριθμ. 001/2021 Κανονιστική Πράξη της Επιτροπής Λογιστικής Τυποποίησης και Ελέγχων (ΕΛΤΕ) «Κανονιστική Πράξη για την πρόληψη και καταστολή της νομιμοποίησης εσόδων από εγκληματικές δραστηριότητες και της χρηματοδότησης της τρομοκρατίας» (εφεξής η νέα Κανονιστική Πράξη). Η νέα Κανονιστική Πράξη με έναρξη ισχύος την 29.09.2021 αντικατέστησε την έως τότε ισχύουσα υπ΄ αριθμ. 004/2009 Κανονιστική Πράξη της ΕΛΤΕ.

Η εν λόγω Κανονιστική Πράξη εκδόθηκε σύμφωνα με τον νόμο 4557/2018, όπως ισχύει, και περιέχει αρκετές τροποποιήσεις και συμπληρώσεις σε σύγκριση με την προϊσχύσασα με σκοπό την αποτελεσματικότερη αντιμετώπιση του ξεπλύματος χρήματος και της χρηματοδότησης της τρομοκρατίας.

Στο πλαίσιο αυτό, σημαντικές τροποποιήσεις αφορούν την εποπτεία των Ορκωτών ελεγκτών λογιστών και των Ελεγκτικών εταιρειών, οι κυριότερες από τις οποίες παρατίθενται κατωτέρω αναλυτικά.

ΙΙ. Οι κυριότερες αλλαγές της νέας Κανονιστικής Πράξης

1. Εκτίμηση και διαχείριση του κινδύνου πελάτη Μια από τις αλλαγές που επήλθαν με τη νέα Κανονιστική Πράξη αποτελεί η εκτενής αναφορά στη διαδικασία εκτίμησης και διαχείρισης των κινδύνων από τους Ορκωτούς ελεγκτές λογιστές και τις Ελεγκτικές εταιρείες σχετικά με το ξέπλυμα χρήματος και τη χρηματοδότηση της τρομοκρατίας (ΞΧ/ΧΤ). Πιο συγκεκριμένα, η διαδικασία της εκτίμησης του κινδύνου για ΞΧ/ΧΤ περιλαμβάνει δυο στάδια, καταρχήν τον εντοπισμό του κινδύνου και στη συνέχεια την εκτίμηση του κινδύνου υπό την έννοια της αξιολόγησης του επιπέδου κινδύνου ΞΧ/ΧΤ το οποίο συνδέεται με μια επιχειρηματική σχέση.Αναφορικά με το πρώτο στάδιο της εκτίμησης του κινδύνου για ΞΧ/ΧΤ και προκειμένου να εντοπιστούν οι υπάρχοντες ή πιθανοί κίνδυνοι, σύμφωνα με τη νέα Κανονιστική Πράξη, οι Ορκωτοί ελεγκτές λογιστές και οι Ελεγκτικές εταιρείες λαμβάνουν υπόψη τους παράγοντες κινδύνου τους οποίους περιλαμβάνει ο νόμος 4557/2018, όπως ισχύει, και αφορούν τόσο τον πελάτη, όσο και χώρες και γεωγραφικές περιοχές στις οποίες είτε δραστηριοποιείται είτε συναλλάσσεται ο πελάτης καθώς και υπηρεσίες και διαύλους παροχής των υπηρεσιών του, συνεκτιμώντας ταυτόχρονα και πληροφορίες τις οποίες αντλούν από ένα ευρύ φάσμα πηγών, μεταξύ άλλων, τις πληροφορίες από την Αρχή Καταπολέμησης της Νομιμοποίησης Εσόδων από Εγκληματικές Δραστηριότητες.Το δεύτερο στάδιο της εκτίμησης των κινδύνων για ΞΧ/ΧΤ, αφού εντοπιστούν από τα υπόχρεα πρόσωπα, περιλαμβάνει τη στάθμιση των κινδύνων αυτών και, με βάση αυτή, την εν συνεχεία κατηγοριοποίηση των επιχειρηματικών σχέσεών τους. Σύμφωνα με την νέα Κανονιστική Πράξη, οι Ορκωτοί ελεγκτές λογιστές και οι Ελεγκτικές εταιρείες βαθμολογούν τους διάφορους παράγοντες κινδύνου προσδίδοντας την αντίστοιχη βαρύτητα σε καθέναν από αυτούς, προκειμένου να διασφαλίσουν ότι η στάθμιση στην οποία προβαίνουν δεν επηρεάζεται χωρίς αιτιολόγηση από έναν μόνο παράγοντα ούτε από το ύψος της αμοιβής που έχει συμφωνηθεί με τον πελάτη ή από το εύρος της μεταξύ τους επιχειρηματικής σχέσης. Σημειώνεται ότι οι διατάξεις του νόμου  4557/2018 που αφορούν περιπτώσεις οι οποίες παρουσιάζουν πάντα υψηλό κίνδυνο ΞΧ/ΧΤ δεν μπορούν να παρακαμφθούν κατά τη στάθμιση των κινδύνων εκ μέρους των Ορκωτών ελεγκτών λογιστών και των Ελεγκτικών εταιρειών. Ενδεικτικές περιπτώσεις αποτελούν τα Πολιτικώς Εκτεθειμένα Πρόσωπα, η συναλλαγή με πελάτες εγκατεστημένους σε τρίτες χώρες που χαρακτηρίζονται από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή ως υψηλού κινδύνου καθώς και οι πολύπλοκες συναλλαγές. Τα υπόχρεα πρόσωπα διατηρούν πάντα την ευχέρεια να τροποποιούν οποιαδήποτε βαθμολογία κινδύνου δημιουργείται αυτομάτως, όταν αυτό κρίνεται αναγκαίο τεκμηριώνοντας επαρκώς την ως άνω απόφασή τους.Οι Ορκωτοί ελεγκτές λογιστές και οι Ελεγκτικές εταιρείες υποχρεούνται να ασκούν συνεχή εποπτεία της κάθε επιχειρηματικής σχέσης που συνάπτουν και να επανεξετάζουν τις εκτιμήσεις κινδύνων στις οποίες έχουν προβεί προκειμένου να διασφαλίζεται ότι οι τελευταίες παραμένουν επικαιροποιημένες.Εκτενέστερη αναφορά, σε σύγκριση με την προϊσχύσασα Κανονιστική Πράξη, γίνεται στην νέα Κανονιστική Πράξη αναφορικά και με τη διαχείριση του κινδύνου του πελάτη για ΞΧ/ΧΤ και την εφαρμογή των μέτρων δέουσας επιμέλειας σε κάθε επιχειρηματική σχέση.Όπως ορίζει και ο νόμος 4557/2018, σε κάθε πελάτη, νέο ή υφιστάμενο, οι Ορκωτοί ελεγκτές λογιστές και οι Ελεγκτικές εταιρείες υποχρεούνται να εφαρμόσουν μέτρα δέουσας επιμέλειας, απλουστευμένης, συνήθους ή αυξημένης, αναλόγως του επιπέδου κινδύνου που διαπιστώνεται με σκοπό την πιστοποίηση και επαλήθευση της ταυτότητας του πελάτη και των πραγματικών του δικαιούχων καθώς και την διευκόλυνση της υποβολής αναφοράς ύποπτης συναλλαγής σε περίπτωση που αυτό κριθεί αναγκαίο.Ενδεικτικά ως μέτρα απλουστευμένης δέουσας επιμέλειας αναφέρονται η επαλήθευση της ταυτότητας του πελάτη και του πραγματικού δικαιούχου μετά τη σύναψη της επιχειρηματικής σχέσης, η προσαρμογή της ποσότητας των πληροφοριών που λαμβάνονται για σκοπούς εξακρίβωσης, επαλήθευσης της ταυτότητας του πελάτη και του πραγματικού δικαιούχου καθώς και παρακολούθησης της διαδικασίας αυτής και τέλος η μείωση της συχνότητας επικαιροποίησης των στοιχείων αναγνώρισης του πελάτη.Στα μέτρα αυξημένης δέουσας επιμέλειας περιλαμβάνονται, μεταξύ άλλων, η λήψη επιπρόσθετων πληροφοριών σχετικά με τον πελάτη και τον πραγματικό δικαιούχο καθώς και η τακτική επικαιροποίησή τους, η εκτενέστερη εξέταση των συναλλαγών του πελάτη και η λήψη της έγκρισης από ανώτερα στελέχη της Ελεγκτικής αναφορικά με την έναρξη ή τη συνέχιση της επιχειρηματικής σχέσης.
2. Ο ρόλος του Υπεύθυνου Κανονιστικής Συμμόρφωσης Αξίζει να επισημάνουμε την αναφορά της νέας Κανονιστικής Πράξης της ΕΛΤΕ στο ρόλο που επιτελεί ο Υπεύθυνος Κανονιστικής Συμμόρφωσης, σύμφωνα και με τις διατάξεις του νόμου 4557/2018, ως προς τη διαδικασία πρόληψης και καταστολής της νομιμοποίησης εσόδων από εγκληματικές δραστηριότητες και χρηματοδότησης της τρομοκρατίας. Ο Υπεύθυνος Κανονιστικής Συμμόρφωσης έχει την ευθύνη για τη συμμόρφωση της Ελεγκτικής εταιρείας με τις υποχρεώσεις που προβλέπονται από τον νόμο για τα υπόχρεα πρόσωπα. Στο πλαίσιο αυτό επισημαίνεται η αρμοδιότητα του Υπεύθυνου Κανονιστικής Συμμόρφωσης ως προς τη διαχείριση των αναφορών ασυνήθους ή ύποπτης για διάπραξη ΞΧ/ΧΤ συναλλαγής. Ο Υπεύθυνος Κανονιστικής Συμμόρφωσης αποτελεί τον συνδετικό κρίκο μεταξύ αφενός των Ελεγκτικών εταιρειών οι οποίες αποκτούν γνώση ή έχουν σοβαρές ενδείξεις ή υπόνοιες για διάπραξη ή απόπειρα διάπραξης ΞΧ/ΧΤ και αφετέρου της αρμόδιας Αρχής Καταπολέμησης της Νομιμοποίησης Εσόδων από Εγκληματικές Δραστηριότητες. Ο Υπεύθυνος Κανονιστικής Συμμόρφωσης, μετά την αξιολόγηση των πληροφοριών για διάπραξη ή απόπειρα διάπραξης ΞΧ/ΧΤ, υποβάλλει την Αναφορά Ύποπτης Συναλλαγής στην εν λόγω Αρχή.
3. Ενδεικτική τυπολογία ασυνήθιστων ή ύποπτων συναλλαγών Ένα επιπρόσθετο σημείο στο οποίο πρέπει να δοθεί έμφαση είναι ο κατάλογος με την ενδεικτική τυπολογία ασυνήθιστων ή ύποπτων συναλλαγών και δραστηριοτήτων ο οποίος συμπεριλαμβάνεται στη νέα Κανονιστική Πράξη και αφορά είτε στην ταυτότητα του πελάτη ή του πραγματικού δικαιούχου είτε στη συμπεριφορά του πελάτη ή υπαλλήλου του. Ο εν λόγω κατάλογος αποτελεί χρήσιμο εργαλείο με το οποίο ενισχύονται τα υπόχρεα πρόσωπα προκειμένου να διευκολυνθούν στην εφαρμογή όλων των απαραίτητων ενεργειών στο πλαίσιο της υποχρέωσης πρόληψης και καταστολής της νομιμοποίησης εσόδων από εγκληματικές δραστηριότητες και χρηματοδότησης της τρομοκρατίας την οποία υπέχουν.
4.  Υποβολή έκθεσης πεπραγμένων κανονιστικής συμμόρφωσης Η νέα Κανονιστική Πράξη εισάγει υπόδειγμα έκθεσης πεπραγμένων κανονιστικής συμμόρφωσης η οποία συμπληρώνεται και υποβάλλεται στην ΕΛΤΕ. Σημειώνεται ότι, πλέον, η εν λόγω έκθεση υποβάλλεται στην ΕΛΤΕ σε ετήσια βάση και όχι ανά διετία όπως ίσχυε με βάση την καταργηθείσα υπ΄αριθμ. 004/2009 Κανονιστική Πράξη.
5.  Στοιχεία ταυτοποίησης πελάτη και πραγματικού δικαιούχου Επιπροσθέτως, με τη νέα Κανονιστική Πράξη εισάγεται υπόδειγμα φύλλων εργασίας στα οποία παρατίθενται τα στοιχεία ταυτοποίησης πελάτη και πραγματικού δικαιούχου τα οποία οι Ελεγκτικές εταιρείες υποχρεούνται να συλλέγουν κατ΄ ελάχιστον προκειμένου να προβούν στην επαλήθευση της ταυτότητας των πελατών τους. Σημειώνεται ότι σύμφωνα με την νέα Κανονιστική Πράξη δίνεται η δυνατότητα στις Ελεγκτικές εταιρείες να χρησιμοποιήσουν διαφορετικά έντυπα ή ηλεκτρονικά φύλλα εργασίας με την προϋπόθεση ότι περιλαμβάνουν τα ελάχιστα απαιτούμενα στοιχεία.  

ΙΙΙ. Συμπέρασμα

Συνοψίζοντας τις τροποποιήσεις που επήλθαν με βάση τη νέα Κανονιστική Πράξη της ΕΛΤΕ, μπορούν να γίνουν οι εξής βασικές επισημάνσεις.

Σκοπός της νέας Κανονιστικής Πράξης, αναφορικά με την πρόληψη και καταστολή της νομιμοποίησης εσόδων από εγκληματικές δραστηριότητες και χρηματοδότησης της τρομοκρατίας, είναι η αποτελεσματικότερη αντιμετώπιση ζητημάτων που σχετίζονται με το ΞΧ/ΧΤ εκ μέρους τόσο των Ορκωτών ελεγκτών λογιστών και των Ελεγκτικών εταιρειών ως υπόχρεων προσώπων όσο και από πλευράς της Επιτροπής Λογιστικής Τυποποίησης και Ελέγχων ως εποπτεύουσας αρχής.

Η νέα Κανονιστική Πράξη αποτελεί ένα σημαντικό θετικό βήμα προς την προσπάθεια καταπολέμησης του ΞΧ/ΧΤ μέσω της ενίσχυσης της εποπτείας των υπόχρεων προσώπων και εμπλουτίζοντας τον μηχανισμό αντιμετώπισης του φαινομένου με επιπλέον εργαλεία.

Τάνια Μαυρίδου

Compliance Officer, Mazars